سیستم‌های اعلام و اطفای حریق در محل نمایشگاه‌های بین‌المللی تهران
شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران به عنوان یکی از مهم‌ترین شرکت‌های تجاری و اقتصادی با بهره‌مندی از فضا، امکانات و تسهیلات نمایشگاهی منحصربه‌فرد و نیروهای متخصص، بستر و زمینه مناسبی را از طریق برپایی نمایشگاه‌های تخصصی و بین‌المللی برای تولیدکنندگان و بازرگانان داخلی و خارجی مهیا ساخته تا علاوه بر عرضه و نمایش توانمندی‌ها و مبادلات تجاری، سرمایه‌گذاری‌های مشترک و بین‌المللی خود را نیز توسعه بخشند.
تأسیس شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران به سال 1338 بر می‌گردد و پس از اختصاص اراضی نمایشگاه در مکان فعلی در سال 1346 کار ساخت سالن‌های نمایشگاهی و اداری آغاز گردید. در سال 1348 اولین نمایشگاه بین‌المللی با نام نمایشگاه آسیایی به مدت 21 روز و با حضور 33 کشور برگزار شد. پس از آن میزبانی نمایشگاه‌ها توسعه مناسبی پیدا کرد و در نتیجه تهران توانست خود را به عنوان یکی از بزرگ‌ترین مراکز نمایشگاهی دنیا به جهانیان معرفی نماید.
شرکت نمایشگاه‌ها در سال 1355 به عضویت اتحادیه نمایشگاه‌های بین‌المللی UFI درآمده و همچنین عضویت اتحادیه نمایشگاه‌های BIE مسئول برگزاری نمایشگاه‌های جهانی را نیز داراست.
اهم وظایف شرکت نمایشگاه‌های بین‌المللی به شرح ذیل می‌باشد:
- برگزاری نمایشگاه‌های تخصصی، اختصاصی و بین‌المللی بازرگانی در داخل و خارج از ایران
- همکاری با اتحادیه‌های نمایشگاهی جهانی و قبول عضویت آنها و شرکت در سمینارها و کنفرانس‌های مربوط و اقدام به برپایی این گونه مجامع با رعایت قوانین و مقررات در ایران
- نمایش و معرفی دستاوردها و تولیدات صنعتی، معدنی، کشاورزی و خدمات بازرگانی فنی و مهندسی کشور از طریق برپایی و اداره مراکز و غرفه‌های نمایشگاهی در داخل و خارج از ایران
- مشارکت با اشخاص حقیقی و حقوقی در امور مربوط به وظایف شرکت اعم از وظایف جاری و یا تأسیس و مشارکت در تشکیل نمایشگاه‌های دائمی و موقت داخلی و خارجی از طریق سرمایه‌گذاری
اعضای مجمع شرکت
- وزیر صنعت، معدن و تجارت که ریاست مجمع عمومی را به عهده دارد
- وزیر امور اقتصادی و دارایی
- رئیس اتاق بازرگانی و صنایع و معادن ایران
- دبیر کل اتاق تعاون مرکزی جمهوری اسلامی ایران
- رئیس کل سازمان توسعه تجارت ایران
مأموریت شرکت
شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران به منظور تحقق اهداف و سیاست‌های توسعه تجارت و معرفی دستاوردها و تولیدات عرصه‌های مختلف کسب و کار کشور از طریق ارائه طیف کاملی از خدمات نمایشگاهی و رویدادهای مرتبط تجاری به مجریان نمایشگاهی مشارکت‌کنندگان و بازدیدکنندگان در عرصه جهانی، با تأکید بر استانداردهای بین‌المللی در راستای تحقق چشم‌انداز بیست ساله کشور گام بر می‌دارد.
در این مسیر این شرکت با تکیه بر پیشینه‌ای ارزشمند و استفاده از فن‌آوری‌های نوین، ضمن ارائه تصویری مثبت از عملکرد خود در جامعه و پایبندی به تعهدات، شرایط مناسبی را برای رشد و تعالی سرمایه‌های انسانی و دستیابی به توسعه پایدار فراهم می‌کند.
موقعیت و مساحت نمایشگاه
محل دائمی نمایشگاه‌ها در شمال تهران، بزرگراه چمران واقع شده و از تمامی بزرگراه‌ها قابل دسترسی است. مساحت کل نمایشگاه حدود 850 هزار متر مربع است که از این میزان، 120 هزار متر مربع فضای سرپوشیده و 35 هزار متر مربع فضای باز نمایشگاهی، حدود 220 هزار متر مربع فضای سبز و حدود 21 هکتار نیز راه‌های دسترسی به سالن‌ها و محوطه‌های نمایشگاهی در آن قرار دارد. نمایشگاه بین‌المللی تهران دارای مسجدی به نام مسجد حضرت ابراهیم(علیه‌السلام) با زیبایی خاص و معماری بی‌نظیر در منطقه به مساحت 1200 متر مربع و مناری به ارتفاع 70 متر می‌باشد.
در حال حاضر شرکت نمایشگاه‌های جمهوری اسلامی ایران با کشورهای ترکیه، سوریه، هندوستان، بوسنی و هرزگوین، پاکستان تفاهم‌نامه همکاری متقابل دارد و با کشورهای بلاروس، کویت و لبنان در حال مذاکره و رایزنی جهت انعقاد تفاهم‌نامه است.
از آنجا که بحث حریق و آتش‌سوزی، همواره یکی از نگرانی‌های عمده مسئولین این محل بوده، وجود سیستم‌هایی جهت اعلام و یا اطفای حریق بسیار لازم به نظر می‌رسید. به همین جهت مسئولین نمایشگاه تصمیم گرفتند تا با نصب سیستم‌هایی محیط خود را ایمن سازند و از اتلاف سرمایه‌های انسانی و مالی جلوگیری نمایند.
نیاز به سیستم‌های حفاظت در برابر حریق
در راستای آشنایی با سیستم‌های نمایشگاه، گفتگویی صمیمانه با آقای مهندس رضا صابرشیخ سرپرست اداره تأسیسات برق و مکانیک شرکت سهامی نمایشگاه‌های بین‌المللی داشتم. وی در ابتدا به ارائه توضیحاتی درباره کلیت نمایشگاه بین‌المللی پرداخت. «ما در این جا هفت شرکت پیمانکاری راهبری و نگهداری داریم. یکی از عمده کارهای ما مباحث مربوط به نگهداری مجموعه است که در حوزه برق فشار قوی، فشار متوسط، کشف، اعلام و اطفای حریق، صوت، گاز، شبکه تجهیزات حرارتی و برودتی، آسانسور و پله برقی می‌باشد.
در زمستان سال 84، یکی از سالن‌ها در نمایشگاه مبلمان به دلیل اتصالی سیستم‌های گرمایشی، دچار آتش‌سوزی شد. سالنی نزدیک به پنج هزار متر در عرض چند ساعت، به طور کامل با خاک یکسان گردید و خسارت بسیار زیادی به مجموعه وارد کرد. مدیران وقت شرکت به این نتیجه رسیدند که باید سیستمی جهت کشف و اعلام حریق در مجموعه نصب گردد و در نتیجه به مطالعات اولیه در این زمینه پرداختند. من در سال 85 به دلیل داشتن پیشینه‌ی خود در زمینه بحث سیستم‌های اعلام و اطفای حریق، به این شرکت ملحق شدم.
در ابتدای امر، اسناد مناقصه را برای تعدادی از سالن‌های حساس آماده کردیم و به بررسی محیط پرداختیم تا به نصب سیستم‌هایی مناسب بپردازیم. پس از آن، سیستم‌های مختلفی از جمله سیستم‌های آدرسپذیر و متعارف را مورد نظر قرار دادیم و مزایا و نقاط ضعف هر دوی آنها را در نظر گرفتیم. در نهایت به این نتیجه رسیدیم که با توجه به اهمیت و حساسیت نمایشگاه، باید نگهداری سیستم‌ها در اولویت باشد و کار محافظت از آنها به خوبی صورت گیرد. به همین جهت، استفاده از ابزارهای نقطه‌ای و آشکارسازهای مبتنی بر نمونه‌برداری از هوا را در دستور کار خود قرار دادیم. نوع کارکرد آشکارسازهای نمونه‌برداری از هوا بدین شکل است که نمونه‌ای از هوا به داخل محفظه آن کشیده میشود و پس از بررسی و بر اساس تعریفی که برای آن صورت گرفته، اعلام هشدار صورت می‌گیرد. در نهایت این دو سیستم را با هم تلفیق کردیم که در سال 86 این امر تازگی داشت و در سطح کشور حتی در بخش نفت و گاز هم اجرا نشده بود.
در چند سال اخیر توانسته‌ایم نزدیک به 37 سالن، ساختمان اداری، انبار و سالن‌های همایش از قبیل سالن‌های میلاد، خلیج فارس و تخت جمشید را به سیستم‌های کشف و اعلام حریق مجهز کنیم. کار خود را به صورت مرحله به مرحله پیش می‌بردیم، اما برخی‌ها این ترس را داشتند که مبادا به خاطر اطفای ناشی از اعلام هشدار اشتباه، به وسایل و تجهیزات نمایشگاه آسیب وارد شود. در خیلی از سالن‌های ما تجهیزات اطفای خشک و مرطوب اجرا شد، اما به خاطر ترس از خطای سیستم و آسیب رسیدن به تجهیزات شرکت‌ها از آنها استفاده نمی‌گردید. در سال 90 به عنوان نمونه در سالن‌های 6 و 7 این سیستم‌ها و سیستم‌های آب‌پاشی با تجهیزاتی جدید را به کار گرفتیم. بعدها مسئولین مجموعه از این امر استقبال کردند. در این دو سالن که بیش از هفت هزار متر مربع وسعت دارد، از هر دو نوع اطفای دستی و اطفای خودکار به صورت همزمان استفاده می‌کنیم. اما در بخش اعلام حریق تقریباً تمامی سالن‌های ما نزدیک به نود هزار متر مربع مجهز به این سیستم‌ها شدهاند.
در مناقصه‌هایی که گذاشتیم، بر اساس منطقه‌های مختلف پیش رفتیم، مثلاً منطقه یک (Phase 1) از جمله بخش‌های حساس ما بود که از سال 85 کار نصب سیستم‌های اعلام حریق در آن آغاز گردید. به دنبال آن هر سال بر اساس بودجه، مرحله‌ای از کار را پیش برده‌ایم. طراحی هر قسمت از پروژه را بخش ما انجام داده و سرویس و نگهداری این مراحل عمدتاً توسط شرکت مجری صورت گرفته است. هنگامی که در جایی از محصولات شرکتی خارجی استفاده میشود، برای دریافت خدمات معمولاً از نمایندگی آن شرکت خاص استفاده می‌گردد. اما ما به خاطر شرایط مجموعه همیشه اقدام به برگزاری مناقصه عمومی کرده‌ایم، همه همکاران می‌آیند و ما اقدام به انتخاب شرکت مناسب برای این کار می‌کنیم.
از سال 85 با نصب این سیستم‌ها در مجموعه، چندین بار وقوع آتش‌سوزی‌های مختلف به خصوص در انبارها شناسایی شده است. به طور نمونه، همین اواخر در سالن خلیج فارس که از بهترین سالن‌های ماست، به خاطر یک سهل‌انگاری کوچک و در نتیجه روشن ماندن شمعی دور از دسترس آتشی آغاز شده و کم کم میزی را شعله‌ور کرده بود. هنگامی که آتش به میز رسید، سیستم آن را شناسایی کرد و خدا را شکر توانست جلوی یک خسارت بسیار زیاد را بگیرد. در خصوص سیستم‌های اطفاء از آنجا که در محل نمایشگاه، ما دارای یک ایستگاه آتش‌نشانی هستیم، مسئولین تمایلی به داشتن این سیستم‌ها نداشتند. اما به تازگی اقداماتی را آغاز کرده‌ایم تا به خاطر امتیازهای این سیستم‌ها، از آنها هم استفاده کنیم.»
انتخاب گزینه‌ای مناسب
در ادامه از مهندس صابرشیخ پرسیدم از چه محصولات و نامی در مجموعه استفاده شده که وی این گونه پاسخ داد، «محصولات شرکت Protec انگلستان در این مجموعه به کار گرفته شدهاند. در ابتدای امر، نمایندگانی از طراحان و سازندگان این شرکت از انگلستان برای بازدید آمدند و بعد از آن به خاطر این که شرکت مدامکار نمایندگی انحصاری و رسمی Protec در ایران است، ادامه روند به آنها سپرده شد.
طراحی‌های اولیه سیستم‌ها را خود نمایندگان شرکت Protec انجام دادند. هنوز هم در صورت بروز مشکل، با ارتباط برقرار کردن با شرکت مدامکار و کمپانی Protec به رفع آن مشکل می‌پردازیم. از آنجا که تمامی اقدامات شرکت مدامکار به تأیید شرکت Protec انگلستان نیز می‌رسد، به همین جهت خیال ما راحت است. در حال حاضر اگر شما به سایت Protec مراجعه کنید، نام نمایشگاه‌های بین‌المللی ایران به عنوان یکی از پروژه‌های اجرا شده در آن ذکر شده است. به خاطر نام بزرگی که نمایشگاه دارد و بار تبلیغاتی خیلی خوب، خدمات بسیاری از سوی شرکت انگلیسی به ما ارائه میشود. در رابطه با انتخاب بهترین‌ها، همواره تلاش ما این است که در راستای پیشرفت علم حرکت کنیم، تا با توجه به نوآوری‌های ایجاد شده نیازهای مجموعه را رفع نماییم.»
در این جا از مهندس صابرشیخ درباره روند اجرای مناقصه پرسیدم و وی گفت، «مناقصه‌ای که برای نمایشگاه‌های بین‌المللی صورت گرفته و می‌گیرد، مناقصه‌ای عمومی است و معمولاً هر ساله انجام می‌گردد تا قسمتی از پروژه‌ی اجرا به یکی از شرکت‌ها سپرده شود. در مناقصه اولیه، نمایندگی‌هایی از شرکت‌های Siemens، Apollo، Rafiki، Protec و غیره حضور یافتند. در نهایت با توجه به قیمت‌ها و سیستم‌های ارائه شده توسط مدامکار، این شرکت را برای پروژه خود انتخاب کردیم.
از سال 85 به صورت مداوم مناقصه‌هایی را برگزار کرده‌ایم، اما با توجه به اینکه شرکت مدامکار نمایندگی انحصاری محصولات Protec است، معمولاً کار نصب و پشتیبانی سیستم‌ها به این شرکت سپرده میشود.
سرآغاز یک طرح
آقای صابرشیخ درباره آغاز پروژه نصب سیستم‌های اعلام و اطفای حریق گفت، «از سال 1384 و پس از آن که یکی از سالن‌های نمایشگاهی دچار حریق شد، مسئولین تصمیم به نصب سیستم‌های اعلام و اطفای حریق گرفتند. در اولین مناقصه‌ای که انجام شد، کار تجهیز حدود هفت سالن شلوغ نمایشگاه صورت پذیرفت. این هفت سالن در غرب نمایشگاه قرار دارند و برخی از آنها عبارتند از سالن‌های 38، خلیج فارس، میلاد، 40 و 41. پس از آن هر یک سال و نیم و یا دو سال اقدام به نیازسنجی می‌کنیم و جاهایی که کمبود دارند را تحت پوشش سیستم‌ها قرار می‌دهیم.
محیط‌های سرپوشیده در نمایشگاه بین‌المللی مساحتی بیش از یکصدهزار متر مربع دارد که در حال حاضر در مساحتی نزدیک به حدود 90 هزار متر مربع، سیستم‌های اعلام حریق نصب شدهاند. هر ساله مسئولین بر اساس بودجه نمایشگاه و با توجه به نیاز هر یک از سالن‌ها اقدام به تصمیم‌گیری برای نصب سیستم می‌کنند. در حال حاضر حدود 15 درصد از محیط نمایشگاه هنوز مجهز به سیستم‌های اعلام حریق نشده‌اند که در آینده برای آنها نیز اقدام می‌کنیم. از نظر سیستم‌های اطفای حریق، باید گفت که بخش‌های زیادی هنوز مجهز نیستند. در حال حاضر برای اطفا از روش دستی و ایستگاه پشتیبانی آتش‌نشانی استفاده می‌کنیم. به تازگی یکی از سالن‌های هفت هزارمتری خود را مجهز به سیستم اطفای خودکار کرده‌ایم.
خیالی راحت با سیستم‌هایی به‌روز
سرپرست اداره تأسیسات برق و مکانیک در پاسخ به سؤال من در رابطه با اینکه عملکرد این سیستم‌ها چگونه بوده، گفت، «پس از نصب سیستم‌ها، پنج مورد حریق اتفاق افتاد که دو مورد از آنها در انبارها روی داده است. وقتی در جایی از سیستم‌های آدرسپذیر و با سرور مرکزی استفاده می‌گردد، هدف این است که حضور فیزیکی در محل لازم نباشد. اما به خاطر این که نوع کاربری نمایشگاه کمی تفاوت دارد، راهبران ما در سه شیفت، اینجا فعالیت می‌کنند.
در یکی از حریق‌ها که در سالن خلیج فارس رخ داد، درون یکی از غرفه‌ها شمعی به اشتباه روشن مانده بود و از آنجا که ما ترکیبی از آشکارسازهای مختلف همچون، دودی و شعله‌ای را به کار می‌گیریم، به سرعت کار شناسایی صورت گرفت.
ذکر این نکته لازم است که نوع بهره‌برداری در اینجا کمی تفاوت دارد، مثلاً روزها به خاطر نور مجبوریم آشکارسازهای شعله‌ای خود را ایزوله کنیم. این سیستم‌ها شب هنگام که سالن‌ها کاملاً خاموش می‌شوند، از حالت ایزوله در می‌آیند. به دلیل اینکه هنگام روز از انواع و اقسام نورپردازی‌های مختلف استفاده میشود، برای کاهش هشدارهای کاذب باید از قابلیت ایزوله کردن استفاده کنیم. در صورت نبودن این سیستم‌ها، هنگام حریق میزان خسارات بسیار بالا می‌رفت. هر ساله نمایشگاه‌های تخصصی بسیاری در این محل اجرا میشود و در هر یک از آنها تجهیزات مختلفی وجود دارد. آن سالنی که حریق ذکر شده در آن اتفاق افتاد، مربوط به نمایشگاه طلا و جواهر بود. در صورت بروز حادثه، خسارات جبران‌ناپذیری به غرفه‌ها وارد می‌آمد. البته لازم به ذکر است که مجریان برگزاری نمایشگاه‌ها غرفه‌ها را بیمه می‌کنند، اما خسارتی که ممکن است به خاطر آتش‌سوزی رخ دهد، باعث اتلاف سرمایه و وقفه ملی میشود. در مورد حریق سال 84، خیلی از همکاران ما تا سالیان سال درگیر این اتفاق بودند تا دلیل سهل‌انگاری مشخص گردد.»
مختصات فنی سیستم‌ها
در ادامه آقای مهندس صابرشیخ درباره تجهیزات به کار رفته گفت، «نزدیک به پنج هزار المان نقطه‌ای آدرسپذیر در مناطق مختلف به کار رفته که شامل آشکارسازهای پرتویی، حرارتی و دودی میشود. حدود 38 مرکز اصلی آدرسپذیر دیجیتال هوشمند 6300 در محل وجود دارد و نزدیک به 30 آشکارساز کشف حریق مبتنی بر نمونه‌گیری از هوا (Aspirating Fire Detector) نصب گردیده است. البته این نوع آشکارسازها منحصر به دود نیستند و انواع و اقسام آلاینده‌ها را شناسایی می‌کنند. در زمینه اطفاء هم بیشتر از سیستم‌های دستی استفاده می‌کنیم. به تازگی، یک سیستم اطفای خودکار هم در یکی از سالن‌های خود اضافه کرده‌ایم. در سیستم خودکار اطفای حریق از ششصد سرپوش آب‌پاش (Sprinkler Head) استفاده شده است. این آب‌پاش‌ها در دمای 68 درجه فعال می‌شوند و از نوع بالازن هستند. این سیستم، دارای چهار ایستگاه اطفای خشک است و تفاوت آن با سیستم تر این است که در یک بازه زمانی زیر یک دقیقه ابتدا از آب‌پاش‌ها، هوا بیرون می‌آید و بعد کار اطفاء با آب انجام میشود.
از جناب صابرشیخ پرسیدم که میزان رضایت شما از روند کاری شرکت مدامکار چگونه است. وی این گونه پاسخ داد، «از کار این شرکت رضایت کافی داریم. اگر این رضایت وجود نداشت، مسلماً همکاری ما نیز ادامه پیدا نمی‌کرد. دلیل همکاری ما با شرکت مدامکار در این هفت هشت ساله نیز همین بوده است. در این سال‌ها مدیران زیادی در اینجا حضور داشته‌اند، اما با توجه به سوابق کاری و نوع عملکرد این شرکت همواره کار به آنها سپرده شده است.»
وی در پاسخ به سؤال من مبنی بر نقاط ضعف احتمالی سیستم‌ها گفت، «البته به خاطر نوع محیطی که داریم و پر از آلودگی و گرد و غبار است و همواره غرفه‌هایی در حال ساخت و ساز هستند، پیش می‌آید که سیستم‌ها اعلام هشدار کاذب می‌دهند، اما چون ما همواره افراد متخصص و کشیکی در محل داریم، به محض مشاهده اعلام هشدار و در صورت کاذب بودن، وارد عمل می‌شوند و سیستم را غیرفعال می‌سازند.»
آقای صابرشیخ در انتهای صحبت‌های خود این چنین گفت، «افراد حاضر در صنعت اعلام و اطفای حریق در ایران، اجماع بسیار ضعیفی دارند. پیشنهاد من این است که اتحادیه‌ای تشکیل شود و همگی دور هم جمع شوند و به اظهار نظر در زمینه‌های مختلف بپردازند. بهتر است شرکت‌ها به جای تخریب همدیگر به معرفی علمی محصولات خود بپردازند تا سازمان‌ها بتوانند انتخاب درستی داشته باشند. در برخی از موارد دیده میشود که برخی از شرکت‌ها به جای معرفی محصول خود، تنها به تخریب تجهیزات شرکت‌های دیگر می‌پردازند.»
